Hambalyo Aroos:  Dhamaan reer Cumar Kahin (Cumar Geeljire) iyo
qoysaskooduba meelkasta oo ay kala joogaan
Faadumo Cumar Kahin (Geeljre) iyo reerkeeda
Dr. Abdirahman  iyo reerkiisa
Abdisamed iyo reerkiisa
Leyla Iyo reerkeeda
Chief Caaqil Cabdicasiis iyo reerkiisa
Nimco iyo reerkeeda
Umalkhayr iyo reerkeeda
Safiya iyo reerkeeda
Jamal iyo reerkiisa
Umalkhayr Maxamed Cumar
Mustafe Maxamed Cumar Iyo reerkiisa  dhamaantood dadkaa kor ku xusan
iyo qoysaskooduba waxay dhaleen waxay siidhaleen dhamaaan waxay
hambalyo kal iyo laaba u dirayaan Faysal Cumar Geeljire Iyo Haban Cali
Ibraahim oo meherkoodu kadhacay 15-11-2013 magaalada Ottawa ee Dalka
Canada waxaanay leeyihiinn gacal iyo sokeeyaba guurkiina lagu farax
noqda kuwii isku waara ee ubad khayr qaba kala hela aamiin aamiin
aamiin

SIRTA XASAASIGA AH EE KA DAMBEEYSA IS KHILAAFKA “MADAXDA QARAN” EE SOOMAALIYEED!

“If there is a will, there is a way”.

HORDHAC/GOGOL-DHIG

Allaah ayaa mahad oo idil iska leh, nabadgalyo iyo naxariisina Nabigeena Muxammad ah korkiisa Allaha yeelo.

Intaa kabacdi, horta aan ku bilaabo’e xiligii Ra’isulwazaarenimada tartanka loogu jirey, oo rag badani eey xilkaa u xusulduubayeen, ayaa waxaa Madaxweynuhu iska diidey rag badan oo xaqiiqdii aad u culculusaa, aqoon ahaan, khibrad iyo waayoaragnimo ahaan intaba. Ragaas waxaa intooda badan uu Madaxweynuhu ku qoonsadey shuruudo u gaar ahaa, oo magacaabista Ra’isulwazaaraha uu ku xirayey, balse eey ugu waaweeynaayeen labo shardi. Labadan shuruud waxeey kala ahayeen: 1-In ninka uu Madaxweynuhu Ra’isulwazaare u magacaabayo noqdo “Nin uu wadankaro”, kana firfircoonaankaro, isagoo ka faa’ideeysanaya khibrada xukuumadihii ka horeeyey, maxaa yeeley madaxweyne Sh. Shariif wuu iska wadankarey Ina Sharmaarke, balse markii uu magacaabey Farmaajo xaalkiisu wuu is badaley, oo Farmaajo ayaa aad uga firfircoonaa, kana sumcad dheereeyey, oo shacbiyad aad u weyn ummada ku dhexyeeshey, dabcan illaa iyo maantana xaqiiqdii ku dhex leh.Waxeeyse howsha Shariif uga sii dartey markuu Ra’isulwazaare ka dhigey Dr. Cabdiweli Cali Gaas, taasoo  la yaabkeedaa laheyd, maxaa yeeley wuxuu Cabdiweli dagaal xoog leh iyo Caayba la daba taagnaa Sheikh Shariif xilligii C/llahi Yusuf, taasi oo ay Rag badan ku sifeeyeen in Sheekh Shariif uusan aragti fog lahayn. Cabdiweli wuxuu Shariifkaba ka dhigey nin hurda, siduu doonana ugu dulshaqeeystey, illaa uu dowladii Qarankaba Puntland hoos geeyey, Faroolena ka dhigey nin aad u awood badan, oo waxkasta oo Qaranka quseeyaba aanan looga maarmin. Wuxuu gaarey Cabdiweli Gaas heer ah in uu ka dhigo wufuudii dowlada Qaran u matali laheyd shirar caalami ah, gudi si toos ah uga socda puntland, miraha kasoo baxana Puntland eey gaar u qaataan.Waxaa intaa dheereyd in qalabkii dib u dhiska Caasimada dowlada Talyaaniga u bixisey, uu si toos ah ugu wareejiyey maamulka Puntland. Iyadoo meesha aanu ka marneyn “Dastuur-ku-sheegii” shakiga uu ku galiyey Caasimada dalka ee Muqdisho. Qoraa sare: Cabdi Cismaan, oo qormo ka sameeyey rag uu Cabdiweli ku jiro, ciwaankeeduna aha “Taariikhda Madow ee Qaswadayaasha Soomaaliya | QEYBTA KOOWAAD” fadlan Link-gaa ka eeg, qeybta quseeysda Dr. Cabdi Weli Cali Gaas, adiga ayaa ka dhargidoona sida uu waxbayahay uga dhigey Sh.Shariif, uguna dulshaqeeystey. Madaxweyne Xassan Sh. Maxamuud oo tariikhdaa ka faa’ideeysanaya ayaa si sidii Sh. Shariif ku dhacdey aaney ugu dhacin, ayaa wuxuu doorbidayey nin uu ka firfircoonaankaro, sidaana shardiga koowaad ka dhigtey.

Shardiga labaad oo raga kasoo gudba qodobkaa hore oo kaliya lagala hadlayey ayaa ahaa,  2-In ninkaa daneeynaya in Ra’isulwazaare loo magacaabo uu ogolyahay liis wadaxweynuhu watey oo Damjadiid ahaa uu jagooyin waziiro ah, oo  waliba uu sii xadidey, iyagoo sidooda ah in uu ugu magacaabayo, waliba waziirada oo kaliya ma aheeyne in uu waziiro kuxigeenada iyo waziiru dowlayaasha lamagacaabi doonaba uu sidaa oo kale Liiska loo keeni doono uu u yeelidoono. Qodobkan rag kooban oo shardigaa hore kasoo gudbey baa iska diidey, iyana xilka Ra’isulwazaarenimo ku waayey. Ra’siwazaare Cabdi Faarax Shirdoon Saacid wuxuu kasoo baxaey shardigii 1-aad, wuxuuna si toos ah u aqbaley shardigii 2-aad, sidaa daraadeed waxaa madaxweynuhu ku abaal mariyey jagadii Ra’isulwaaaraha Dowalada Federaalka ah ee Soomaaliyeed. liiska loo dhiibey waxa ugu cadcadaa sadex qof, xaqiiqdiina ahaa lama taabtaan: 1-Wasiiru Dowlaha Madaxtooyada Soomaaliya: Mudane: Faarax C/qaadir (Faarax Topaz) oo ah Damjadiid, ahna mas’uulka ugu sareeya hey’ada weyn ee Muslimii Ifriiqiya, Simad iyo Sikuulka weyn ee Axmed Gureeyna iska leh, iyo mashaariic badan oo Soomaaliya Gudaheeda ah.Waa nin aad u firfircon oo aad u karti badan, jecelna in uu gadaal (Shaashada gadaasheeda) wax kahogaamiyo.Waa ninkii hogaaminayey ololihii utartanka Madaxweynenimo ee Madaxweyne Xassan. Waa ninka hey’adiisu maalgalisey mahcadka Simad ee Xassan uu madaxda ka ahaa. Faarax inkastoo Wazaaradii uu doono uu helayey, hadana si aan Madaxweynaha  loogaga dhawaan, Villa Soomaaliyana uu dalka uga maamulo ayuu isaga doortey in loo magacaabo Waziiru-Dowlaha Madaxtooyada. Waxeey labadoodu waligood ahaayeen saaxiibo aad isugu dhow. Faarax oo kasoo jeeda mid ka mid ah Beelaha aan Muqdisho ku xoogbadneyn, (Reer Owxasan), ayaa Xassan Sh.Maxamuud oo Abgaal ah (Waceysle), wuxuu u ahaa Nin meelo badan wax uga soo dhicinkara mashaariicda baaxada weyn ee Faarax, gaar ahaan Waqooyiga Muqdisho iyo gobollada reerihiisu dagaan.

2-liiska waxaa safka hore kaga jirey sidoo kale: Wasiirka Arrimaha Gudaha iyo Amaanka Qaranka ee xukuumada federaalka ah ee Somalia: Mudane: C/kariin Xuseen Guuleed oo isna ah Damjadiid, kana mid ah shaqaalaha usoo shaqeeyey hey’ada Muslimii Ifriiqiyada ee Faarax madaxda u yahay, iyo waliba college-kii Simad. Maadaama C/Kariin kasoo jeedo Beesha Habargidir (Sacad), isna wuxuu u ahaa Faarax nin meelo badan wax uga soo dhicinkara, gaar ahaan Koonfurta Muqdisho iyo gobollada reerihiisu dagaan 3-Waxaa Iyana liiskaa ka mid aheyd wasiirada Arimaha Dibada, ahna Ra’isulwazaare ku xigeen: Marwo: Fowsiya Yuusuf Xaaji, waa gabadhii eey Madaxweyne Xassan Sh. Maxamuud isla wadeen mashruucii Jaamacada Hargeeysa. Mudo ayey iskala qaraabanayeen oo wax iskala cunayeen mashaariicda UN-ka wax looga cuno. Waxbadan beey iska kala ogyihiin, waase laba qofood oo wax isla wadi kara, isla cunikara, kalana badbaadi kara, waana waxa saaxiibada aadka u dhow ka dhigey oo xilkaa eey ku muteeysatey, liiskana safka hore uga gashey. Meesha kaliya oo eey isugu dhicikareen waa arinta “Qadiyada Goonni-isu-taagga Somaliland”, taana Madaxweeynaha indhaha ayuu ka laabtey, oo waakan soo istaageyba [Wax Diplomatic Pressure ah u isticmaali meeyno Somaliland], ogoowna Diplomatic pressure waa awooda kaliya ee dowladani heysato si dalka aan loo kala gooyne, ileyn “Economic Pressure”, ma heeyso, oo iyadaaba mushaaraadka laga bixiyaa, “Military Pressure-na” warkiiba daa, oo iyadaaba Villa Somalia lagu waardiyeeyaaye. Wuxuuna sidoo kale Madaxweynuhu goostey in uu albaabkaba ka xirto “Khaatumo State” oo taagan midnimaan rabtaa, sidaa daraadeedna eey Somaliland xiisado colaaleed kala dhaxeeyso. Foowsiyo maxeeyba iyada iyo saaxiibkeed iskula dhacaanba! Marka arintan “Midnimada” toos saxaafadu uweydiiso Foowsiyana jawaab cad iska diidey in ey ka bixiso, maxaa yeeley Maxamuud C/llaahi Jaamac Sifir oo Waziir iyo Ra’isulwazaare ku xigeen kasoo noqdey Xukuumadii Soomaaliya ee uu  Madaxweynaha C/llaahi Yuusuf ka ahaa, maantana xukuumada Soomaliland dib ugu noqdey, sidiisii oo kale ayaa malaha iyana u qorsheeysan in eey Ururkeedii Siyaasadeed ee Somaliland ka dhisnaa, dib boorka uga jafto, waliba iyadoo aduunka caan ka ah, oo Soomaaliya oo dhan usoo noqotey Ra’isulwazaare ku xigeen iyo Waziir Arimo Dibad.

MAXAA IS BADALEY, OO LEEYSKU HEEYSTAA KHILAAFKANA KEENEY?

Mudo sanad ah ayaa sidaa aan kor kusoo xusney lagu shaqeeynayey, xaqiiqdiina inta badan siyaasada dowlada waxaa kala wadey “Madaxweynaha iyo Kooxdiisa” oo eey ugu horeeyaan; Faarax C/qaadir (Faarax Topaz), C/kariin Xuseen Guuleed, Fowsiya Yuusuf Xaaji iyo Kamaal Daahir Guutaale oo ah Chief of Staff-ka Madaxweynaha. Waxaa jira waziiro madaxweynha iyo Ra’isulwazaarahaba kawada garab muuqda kartidooda iyo firfircoonidooda darteed sida: waziirada Wasaarada Hormarinta Adeega Bulshada: Dr. Maryan Qaasim Axmed, wasiirka Difaaca Mudane: C/xakiin Xaaji Fiqi iyo wasiirka Warfaafinta Mudane: C/laahi Ciil Mooge Xirsi. Nasiibdaro! waziirada Madaxweynuhu keensadey Ra’isulwazaaraha waxba uma oga, waxaa daliil kuugu filan shirkii waziirada ee dhacay (November 14, 2013), khilaafka labada mas’uul ka dhaxeeya darteed aaneyba soo xaadirin “Waziiradii madaxweynaha” iyo waliba kuwo kale oo xilkooda u cabsadey.

Saacid waa nin wadani ah, waana nin dagan oo aad u samir iyo dulqaad badan. Waxbadan indhaha ayuu ka laabanayey, maadaama uu ogaa sida uu ku yimid. Wuxuu sidoo kale mudo iska indhatirayey “Kooxda S-A-H-A-L”, Faroole, Jurille, Galeyr, Gaandi, Ina Sharmaarke, Cabdiweli, iyo inta ku fikirka ah ololo Beeleed eey wadeen isaga ku kicinayeen. iyadoo eey ragan jiraan ayaa sanad kabacdi waxaa ololihii kusoo biirey kooxo kale, oo isu wada baheeystey naceybka madaxweeynaha iyo kooxdiisa Damjadiid, waa kuwii la baxay “Golaha Samatabxinta Qaranka” ee Nairobi ku shirey. Soomaalida waxeey tiraahdaa, “Fuley la caraadiyey, Geesi buu noqdaa!” ugu dambeyn Ra’isulwazaare Saacid, wuxuu ku qancey in uu xaalka wax ka badalo.

Qorshaha wuxuu ka bilaabey in uu yiraahdo xukuumada ayaa la ballaarinayaa, madaama wazaarado badan isku hoos jiraan, madaxweynahana wuu ku qanciyey, ulajeedada dhabta ahse waxeey aheyd in uu xafiiskan Ra’isulwazaarenimo ee uu isu arkey in uu maqaar-saaar ka yahay, si buuxda gacanta ugu dhigo, isagoo soo magacaabaya xukuumada isaga u og in uu madax u yahay, oo eey hoos tagaan, taana ma dhici karto iyada oo aan meesha laga saarin “Waziirada Madaxweynaha” ee Damjadiid, gaar ahaan raga garbaha u ah madaxweynaha ee uu ku duulo, ama “Inner circle-ka Madaxweynaha”. Sidaana wuxuu ku gudbiyey Liiska cusubka ee waziirada oo eey kawada maqanyihiin kuwii safka hore kaga jirey liiskii loo dhiibey xiligii la magacaabayey. Dadkaa waxaa ugu horeeyey Faarax, Fowsiyo iyo Cabdikariin

Nasiibdarro! Ra’isulwazaaraha wuxuu iska indhatirey in madaxweynuhu aanu ogolaaneyn in liiskaa meesha ka baxo, Gaar ahaan Faarax C/qaadir (Faarax Topaz). Hadaan soo gaabinno, “Faarax C/qaadir  meesha haka baxo, waxeey la mid tahay Xassan Sh. Maxamuud meesha haka baxo”, waana waxa keeney xanaaqa gaarey, “Saacid;  Adeeroow is casilba!”.

HORTA MADAXWEYNUHU MA CASILI KARAA RA’ISULWAZAARAHA SHARCIYAN?

Jawaabta tooska ah ee su’aashaasi waa: “Maya!”. Maxaa yeeley [Dastuur-ku-sheega] hadda inoo yaallaahi cutubkiisa 7-aad, qodobka 90-aad wuxuu ka hadalayaa Xilka iyo Awoodaha Madaxweynaha JFS, isla qodobkaan farqadiisa (d) iyo (e) waxeey dhigayaan sidan:

D) Wuxuu madaxweynuhu magacaabayaa xilka Wasiirka Koowaad, wuxuuna xilka ka qaadayaa, ama kala dirayaa Xukuumada Federaalka ah, hadii eey weeydo codka kalsoonida golaha shacabka ee Baarlamaanka Federaalka, oo ah cod hal dheeri ah (50%+1).

E) Wuxuu Madaxweynuhu xilka ka qaadayaa Wasiirada, Wasiiru-Dowlayaasha iyo Wasiir-ku- Xigeenada, markuu soo jeediyo Wasiirka Koowaad.

Waa intaa waxa inoo qoran, balse malaha “Orodoo is casishu”, waxeey aheyd codsi’e, meel ma heeysato sharciyan.

MUXUU KU DAMBEYNKARAA  IS KHILAAFKA MADAXWEYNE CULUSOOW IYO SAACID?

Hadii aan la xallin, waxaa ugu dambeyn daaqada ka baxaya mudane: Saacid, meeshaa ayuuna kusoo afjarmayaa Political Career-kiisii Ra’isulwazaare ahaan, waa marka aad dib u fiiriso taariikhda mugdiga ah ee isku soo dhaca madaxda’e. Waxaa intaa kuu sii raacsan in Saacid aanu taageero ka heeysan inta badan beelaha Daarood, Digil & Mirifle, oo waxeey isku seegeen sanadkii si kasta eey ugu kicinayeen Madaxweyne Culusoow, balse uu ka dhaga adeeygey, maanta waa xiligii eey duruusta u dhigirabeen. Dir iyo Hawiyana inta uu ka heeysto ma badna. Laakiin waxa meeshaa ku qasaaraya ma aha Saacid oo kaliya, ee Madaxweyne Xassan isna qasaare farabadan ayaa kasoo gaaraya, maxaa yeekey nin eey wada shaqeeynkaraan, ama sida dadka qaar u dhigayaan, “Uu wadankaro” ayuu heeystay, kan imaandoona sida uu ku noqondoono ma hubo, inta arintan aan xal laga gaarinna, waxaa maalinba maalinta kasii dambeeysa buris weyni uu ku dhacayaa isaga iyo kooxdiisa Damjadiid, iyo waliba guud ahaan xukuumada uu madaxweynaha u yahay, oo in badani aaminsaneyd in eey tahay xukuumad rasmi ah, oo wixi hore ee xumaa oo dhan ka gududbtey, is khilaafka madaxduba ha ugu horeeyee.

YEEY DANI UGU JIRTAA IS KHILAAFKA MADAXWEYNE CULUSOOW IYO SAACID?

Dhowr kooxoodba dabaaldagii eey bilaabeen marka khilaafka labada mas’uul uu soo baxay illaa hada weey ku jiraan. Kuwaa waxaa ugu horeeya 1-Kooxa qabyaladeed ee “S-A-H-A-L”, Faroole, Jurille, Ina Sharmaarke, Cabdiweli Gaas, Galeyr iyo Gaandi iyo inta ku fikirka ah oo mudo sanad ah Caayda iyo Caraadinta Saacid ka dhamaanwaayey. Faroole iyo inta ku fikirka ahba waxeey rajo weyn ka qabaan in sidii hore u dhacdey xiligii Farmaajo, inta Saacid meesha ka baxo, Faroole Ina-Adeerkii loo dhiibo Xilka Ra’isulwazaarenimo, kaasoo sidii Cabdiweli Gaas danaha ummada Soomaaliyeed oo dhan Puntlad hoosgeeya, oo waliba u garbaduuba Soomaali oo dhan. Waxaa intaa soo raaca 2-Kooxda Nairobi, ee isku magacoowdey “Kooxda Samatabixin Qaranka”, oo eey aad ugu weyntahay naceybka Madaxweynha iyo Kooxda Damjadiid, ugu yaraana raba in eey arkaan, dowladan oo gabi ahaanba burburta maadaama eey ku ridey “Rajo beel jaggo”. Kooxdan waa fursad xil raadis, naceybkoodu meel kale haka raadin. Waxaa soo raaca 3-Xildhibaannada intooda badan marka laga reebo tiro aad u yar,  oo Mooshin keenis iyo khilaafka madaxda sare “Naq iyo Barwaaqo ka daga”, oo caasuumad joogto ah iyo dhaqaale xoogan oo lagu kala jiidanayo u bartey in eey farqaha ka buuxsadaan, ogow hade waa dhaqaale xaaraan ah, ileyn dhaqaalahaa waxaa iska leh danyarta Ummada Soomaaliyeede,  iyo igu dambeeyn 4-Wadamada dariska iyo hey’adaha Nairobi u fadhiya dhaca dhaqaalaha ummada, oo u arka khilaafka joogtada ah in uu sii fogeeynayo rajada Ummada, iyo helitaankooda Qaran dhab ah, oo danta dadka iyo dalka si dhab ah uga shaqeeynkara.

MAXAA XAL AH OO DANTA GUUD IYO TOODUBA EEY KU JIRTAA?

Gudoomiyaha maxkamada sare oo Universal wareeysi khilaafkan ku saabsan siiyey wuxuu yiri, “Muskiladu waa nidaamka aan qaadanney” link-gaa ka daawo, gudoomiyaha Baarlamaankuna ka hadal. Anigase ma garanayo in eey ka wada badbaadinoonaan Culusoow iyo Saacid kuwa iskusii diraya, kala jiidanaya, siina kala fogeeynaya, oo qarashka ku bixinaya, balse hadii caqli miirqabaahi eey ku fikiraan, waxaa usoo baxeeysa in eey ku dadaalaan is fahan, iyo isu danaasul, cadowgoodana aaney fursad siin, walibana aanu waqtiga kusii dheeraane degdeg eey xal u gaaraan, waloow taasi adagtahay, hadana waligeedba hadii rabitaan jiro, xal lama waayo, maahmaah Ingiriis ah ayaa leh, “If there is a will, there is a way”.Waxaan ku gabagabeeyn lahaa, “Madaxweyne Shalay adigoo rag kuu tashadey ayuu Ra’isulwazaare Saacid kuu hiiliyey, ee maanta u hiilli oo cadow ha u jabin, waa hadaad nin in la taageero mudan tahay’e.”

Writing only for SOOMAALINIMO

Wabillaahi Toowfiiq

W/D: C/Qaadir Maxamed Cismaan, “Cabdiboqor”

Bare/Macallin Jaamacadeed. Qeeybta Maamulka iyo Dhaqaalaha

Al-Madinah International University, Malaysia

abdulkadirphd@hotmail.com.

Hurdoweyne Saacid, Nacweyne Xasan & Danbiweyne Jawaari The dead, the bad & the ugly W/Q: Ahmed A. Ali

E-mail: ahmedqadhabo@gmail.com

Ilaahow adaa weyn oo waaxid ah. Ilaahow Aqoonna ha nagu cadaabin Eexna ha nagaga tagin.

Nacweyne Xasan Sheekh Maxamuud, waa hogaamiye qaran oo qaba, xilka uu u hayo ummadda Somaaliyeed in loo iibiyey. Xasan wuxuu aaminsanyahay inaan cidina ka dabahadli karin inta uu dhammaysanayo mudada uu u kireysanyahay xafiiska uu maanta fadhiyo ee uu ku matalayo Shacabka Soomaaliyeed ooy ka hadhsantahay saddex (3) sanadood.

Dillaalweyne Faarax Abdulqaadir, waa Hoggaamiyaha dahsoon ee ruuxiga ah ee kooxda Dam-Jadiid (Dhiiga Cusub) oo uu xubin ka yahay Xasan.  Faarax iyo kooxdiisu, iyagoo adeegsanaya lacagayow farabadan oo qayb ka ahaa dhaqaale loogu talagalay in lagu bur-buriyo waddamo ay ka mid tahay Soomaaliya ayey u suurta gashay in ay Maalgalin balladhan kula wareegaan Hannaankii Dowladnimo ee wadanku lahaa.
Si hawlyar waxey heshiis hoose ula galeen Koox kale oo ah Xubnaha Baarlamaanka Soomaaliya. Dam-Jadiid, waxey si fudud ugu guuleysteen iyagoo doolar adeegsanaya iney Xasan oon Soomaali aqoon ay u leedahay daayoo, horey Magaciisana u maqal ay u iibiyaan Xilka uu hadda hayo.

Faarax (Hoggaamiyaha Qaranka een dahsoon) wuxuu qabaa in uu isagu leeyahay awoodda ugu sareysa ee Dowladnimada Soomaaliya. Faarax wuxuu hadaba aaminsanyahay in Xasan iyo cidii kale ee Xasan magacaabey iyo Xubnaha Baarlamaanka, aaney mid koodna ka daba hadli karin inta ay u kireysanyihiin ooy ka hadhsantahay Saddex (3) Sanadood.

Danbiweyne Jawaari-Maxamed Cusmaan, waa Hogaamiyaha Xubnaha (Ma Dhibaanada) ee Baarlamaanka Soomaaliya. Af Soomaaligu waa margi ee yaan macnaha Ma Dhibaan meel kale lala aadin. Waxaan Xubnaha Baarlamaanka Ma Dhibaan ugu bixiyey, waayo waa dad aanuu marnaba dhibin xilka loo xambaarshey oo xalaashadey: Xaqqa Dalka & Dadka oy duudsiyaan, Xaaraantoo ay quutaan, Xaajadoo ay xumeeyaan, Xantoo ay ku naaloodaan iyo Xal koo ay  xabaalaan.

Waxaan halkan ka qirayaa, in dad Akhyaar ah, Xil Kas ah, Culimaa’u Diin leh, Aqoonyahanno leh, wadaniyiin leh ay ka mid yihiin Ma Dhibaanada (xubnaha) Baarlamaanka.

Hasa yeeshee waxaa magacani sababsaday kuwa aan xiku dhibin ee u badan:

1.     Da’weyne Damac yar

2.     Cirroweyne Cilmi yar

3.     Tuugsiweyne Talo yar

4.     Dhererweyne Dhug yar

5.     Cirweyne Caqli yar

6.     Dirirweyne Dowladnimo yar        iyo

7.     Waranweyne Wadaninimo yar

Xubnahan u badan kuwan kor ku xusan, waxay qabaan in ay beelahoodu meesha keensadeen.  Qaar baa waxay qabaan inay Ma Dhibaanimadooda jifooyin kale oo ka mudnaa looga soo dhacay, oo hab sad bursi ahna loo Ma dhibaaneeyey sidaana ay ku fadhiyi doonaan inta xaqqu feedhaha ka dilaacayo.

Qaar ka mid ahi oo u badan Qurbojiif hore waxay qabaan inay hab maalgashi ah ay dalka u yimaadeen, dhaqaale farabadanna ku iibsadeen Ma dhibaanimadooda.
Qaar kale waxay qabaan inay xiliyadii dagaalada sokeeye ay Hoggamiye Kooxeedyo, Qasweyneyaal (Yaan kalmadda Qasweyneyaal meel kale loola baydhin. Waa kuwa wax qasa ee nabada carqaladeeya) Darbiyo difaaca Beelahooda ahaayeen abaalgudna looga dhigay kuraasta Ma dhibaanimada ee ay ku fadhiyaan.

Isku wada duubuu, Ma dhibaanadu waxay aaminsanyihiin, inay dhintaan mooyee in aaney dhici Karin lana badali Karin, inta ay dib ulasoo noqonayaan waxay maal ku bixiyeen iyo inta odey dhaqameedyadii Beelahoodu u kireysanyihiin iyaga oy ka hadhsantahay Saddex (3) Sanadood.

Danbiweyne Jawaari wuxuu qabaa inuu isagu yahay ninkii Dam Jadiid u fududeeyey maalgashigii iyo iibsashadii ay kula wareegeen Xubnaha Baarlamaanka. Wuxuu qabaa in mar walba loo baahanyahay si sharci looga dhigo damaca duudsiga ku salaysan ee Dam-Jadiid.

Wuxuu si foolxun oon sharciga waafaqsaneyn u adeegsadaa, awoodiisa gudoomiyenimo.

Wuxuu aaminsanyahay mar hadii isaga iyo Ma Dhibaanadiisu u kireysanyihiin difaaca danaha kooxda Dam-diid in aan laga maarmi Karin oo difaacooda marwalba loo baahanyahay, oon laga daba hadli Karin sidaana ay ku dhameysan doonaan mudada ay Dam-Jadiid u kireysanyihiin oy ka  hadhsantahay mudo dhan Saddex (3) Sanadood.

Hurdoweyne Saacid waa Wasiirka Kowaad ee qaranka. Wuxuu qabaa inuu ka soo jeedo Beel ka mid ah Beelaha waaweyn ee Soomaaliya. Wuxuu qabaa inuu xilka uu hayo uu ku helay qaabka awood qaybsiga Beelaha Soomaaliyeed.

Wuxuu qabaa in Dastuurka Dalka u yaala uu awood badan siinayo oo uu isagu leeyahay awooda sare ee fulunta. Wuxuu hadaba aaminsanyahay inuu ku tiirsanyahay laba buurood (Beelood)- – - – - – - oo lagu darey awooda Baarlamaanka oo sharcigu difaaci doono.

In Ma Dhibaanada Baarlamaankuna siin doonaan codkooda kalsoonida. Sidaana uu ku dhameysan doono mudadii loo magacaabey oy ka hadhsantahay mudo dhan Saddex (3) Sanadood. Saacid wuxuu dadka kale kaga duwanyahay, isagu markuu maqlay is casil ayuu awoodiisa ogaadey.

Waxa la yidhi: Caano nin lisay la ogyahay, nin kastaaba ha sido.

Hurdoweyne wuxuu garanwaayey in xilkan uu hayo, beeshiisu qayb ahaan haba u hesho hadey doontee uu isaga sodon (30) ay isku beel yihiin Nacweyne kala soo dhexbaxay, sidaana ugu magacaabey Wasiirka Koowaad ee qaranka.

Wuxuu garanwaayey in Nacweyne haba magacaabee ay talada Dalkani ka go’do Dillaalweyne Faarax, oo Nacweyne laftiisa u iibiyey kursiga uu ku fadhiyo, Beeshiisu qayb haba u hesho hadey doontee.

Wuxuu garanwaayey in Ma Dhibaanada Beelahan uu ku tiirsanyahay ee uu isku haleynayo iyo kuwa kaleba ay u kireysanyihiin Dam-Jadiid iyo Dillaalweyne Faarax.

Wuxuu garanwaayey in Danbiweyne Jawaari, labadiisa ku xigeen iyo intooda badan Ma Dhibaanada Baarlamaanku u kireysanyihiin Dam-Jadiid iyo Dillaalweyne Faarax.

Iskusoo wada duuboo, wuxuu hurdoweyne garanwaayey, in nika iyo kooxdiisa gacanta ku haya talada Dalka waqtigan la joogo ee wax ka go’aani uu yahay Mr. Dillaalweyne Faarax.

Waxay reer Xamarku yidhaahdaan: Geel indhakuul maxaas ka kasaa.

Waxaa cad oon cidna ka qarsooneyn in uu Hurdoweyne Saacid uu haba yaraatee waxba ka kasi waayey kuna  jahawareerey siyaasada Dam-Jadiid ee loo adeegsadey Nacweyne Xasan kuna salaysan:

• In Gobolada Soomaaliyeed qaarkood la koriyo, kuwana la kala tuuro oo la cadaadiyo.
• In Beelaha qaar la isu duduwo lana xoogeeyo, qaarna la kala qaybiyo, fidno iyo colaadna laga dex abuuro iyadoo loo adeegsanayo Hurdoweyne Saacid (oo wax lakala macaashayaba u warhaynin) iyo Hoggaamiyaha qaranka Nacweyne Xasan.
• In iyadoo dhaqaale baaxad leh la adeegsanayo, dhammaan awooda dowladnimo ee dalka lagu soo uruuriyo gacanta Xisbigan diiniga ah ee Dam-Jadiid.
• In ilaha dhaqaale ee dalka dhamaantood lagaliyo gacanta Dam-jadiid. Iyadoo la sameynayo Shirkado lagula wareegayo mashaariicda dalka dhamaantood. Isla markaana la abuuro ganacsiyo kale oo lagu meydho boolida laga soo boobo deeq bixiyeyaasha caalamka, iydoo aynu la socono Fadeexaddii Bangiga Dhexe & Yusur.
• In dhaqaale badan lagu bixiyo sidii haya’dda sharci dejinta dalka loogu koobi lahaa gacanta Xisbigan dahsoon ee Dam-Jadiid, si marba qodobo looga badalo oo loo waafajiyo damaca waalan ee Dam-Jadiid.
• In lawada Dukaameysto, dalka iyo dibadda la isaga duulo, danjirayaashana lagu daneysto, si deg-deg ahna loo soo celiyo xoolihii wixii lagu maalgaliyey lawareegidda hannaanka Dowladnimo iyo Dhaqaale ee Dalka.
• In la badbaadiyo oon dalka marnaba la wada sifeynin Kooxda nabad diidka ah, si aan loo waayin damaca iyo danaha ay wadaagaan iyaga & Dam-Jadiid.

Hurdoweyne Saacid, waxaa loo adeegsadey in uu burburiyo nabadii iyo wada jirkii ay ku naalooneysey beesha uu ka soo jeedo. Isagoo ka qayb qaatey holcintii colaada Jubbaland.

Wuxuu sababey markii ugu horeysey in uu laba u kala jabiyo Jiffada hoose ee uu ka soo jeedo oo uu garab ka mid ah ku xoogeeyo dhaqaale iyo hub loogu talagaley in lagu raali galiyo damaca waalan ee dam-Jadiid.

Hurdoweyne waxaa laga maarmay oo dantii laga lahaa dhamaatey maalintuu Dillaalweyne Faarax qarwaaqsaday, in cadaadis iyo colaad ay ku sii hayaan Maamulka Jubbaland ay horseedi karto bur-bur ku yimaada hamigii Dam-Jadiid ay ka lahaayeen hanashada dhammaan heykalka Dowladnimo iyo ilaha dhaqaale ee Dalka.

Waxay si lama filaana, iyagoo adeegsanaya mid ka mid ah kuwey u adeegsadeen Colaada iyo ka hortagga Maamul Goboleed ka hanaqaada Gobolada Jubbooyinka & Gedo oo ah Nacweyne Xasan ay xaliyeen khilaafkii u dhaxeeyey Xisbiga Dam-Jadiid iyo Maamulkii Dhirbaaxaweyne Axmed Madoobe ee Jubbaland State.

Hurdoweyne heshiiskii ka dhacay Addis-ababa wuxuu aaminsanaa inuu yahay dhalanteed iyo xeelad siyaasadeed. Isagu taagga wali wuxuuba ku mashquulsanaa hurintii, hubeyntii iyo dib ula soo noqoshadii Jubbaland.

Waxaa la yidhi: Wan weyni ilaa la gawraco indhihiisu cirka ma arkaan.

Wuxuu waagu u baryey oo uu indhaha kala furey markuu arkay Dhirbaaxaweyne Axmed Madoobe oo Fiiladii ku xigtey ee isaga laga soo magacaabey ka soo toosey. Iyadoo ay barre & Baasto banaanada beerka dhulka ku hayaan.

Maalinkaasuu sii kordhey khalkhalkiisii siyaasadeed. Maalinkaasuu billaabey inuu Farmasiiye ka qadeeyo. Maalinkaasuu go’aansadey inuu ka takhaluso, ninka uu isagu u haysto inuu yahay Wasiirkiisa Madaxtooyada Dillaalweyne Faarax.

Waxaa la yidhi: Nirigtaad naaska u diidaa, afartaba wey kuu diidaa.

Waa ninka garanwaayey Caanaha uu dhamey ninka lisey, ninkii doonaaba ha ku habee.

Wuxuu  la shir yimid magacyo uu yidhi waa wasiiro, oo laga waayey Dam-Jadiid uu u horeeyo Dillaalweyne Faarax Cadulqaadir Topas oo uu ku furanyahay Dhaqaale farabadan oo salka ku haya dakhli ka soo baxa Badrool & Gaas baaxadweyn oy la daba taaganyihiin Dowladaha loo adeegsado kuwa la burburinayo.

Waxaa la yidhi: Lugtu haddey jeeniga dhaafto wey jabtaa.

Falkaa aan siyaasadeysneyn een ka fiirsiba lahayn ee Hurdoweyne ayaa soo dadajiyey in lagu soo cabbeeyo Nacweyne Xasan oo haatan Soomaali wada ogaatey in aanu go’aanba isagu laheyn ee u kireysanyahay danaha Dowlado shesheeye iyo kuwo loo adeegsanayo ka dukaameysiga Dadka & Dalka Somaaliyeed,

isaguna danihiisa gaarka ah iyo Doolar gurubsi buu meesha u joogo.

Waxaa la yidhi:

Gorayadu ciyaarta lug bey ku gashaa hadday hagaagtona labadaba way isugu geysaa.

Nacweyne Xasan mar hore ayuu Hurdoweyne mustaqbalkiisii siyaasadeed buur dheer fiinteed intuu saarey ka soo tuurey.

Mudane Saacid, ayuu u direy Jubbooyinka. Wuxuu ku yidhi: kacoo Kismaayo booqo. Barre waa balaayo loo baahanyahaye buunbuuni. Buraale iyo Amiin na ku buuxi. Baasto iyo bahdiisana ku yara bishin. Balaayada iyagu ha billaabeen.

Baaska iyo baaruuda, baasuukaha iyo bii em ku ha bamleeyo. Ninyahow baladkaasoo dhami ha bur-buro. Buuqa, baroorta iyo boobku ha bilaabmo. Bari danbaan imane ha lasii bisleeyo.

Markuu xaalkii xumaadey, markii warku soo gaadhey ee lagu yidhi, Barre iyo Baastaba Dhirbaaxaweyne Madoobaa  helay oo barre Shabaabkii Sheikh Yuusuf bay dudrba u baxsheen. Baastana barritey mid usoo wadaan. Adigana saadanbey kuu baadh-baadhayaan.

Soo durba xulufeysigii Hurdoweyne kamuu wada baydhin. Markii wax laga weydiiyey Nacweyne, Colaadey Jubbaland ka wadeen isaga iyo Hurdoweyne, Soo muusan odhan:

War bad baan galay. Balag baa la ii lulay. Bisinka iyo yaasiinka. War anigoo baladkeena inaan mideeyo. Badarka iyo bariisba inaan ku beero. Badroolka iyo macdanta inaan ka baadho. Baadiye iyo magaalaba in la wada badhaadho. Boogihii la beeray inaan wada bogsiiyo. Iyo baaq nabada baryo kusii jeedin raba.

Soo Barre iyo Baastoo, Hurdoweyna ka socda, baqal iimey soo fuulin. Waxaad maal iyo mood hayso keen. Hubkana soo raaci. Anagaa Kismaayo kuu qabane, igumey odhan. Soo allah madhigu imay lumin.

Iyagana lama bililiqeysan. Soo banaanka looma wada tuurin. Soo midkood dib iiguma soo laaban. Si kalaan wax u dhigey. Sahan baa inoo maqan, sirna waan kuu hayaa soo imuu odhan. Saaxiibadeenii, toos beynu ugu biiri, adna talaa lagaa rabaa iyo jihaad aad ku baaqdo, soo hoos iigumuu odhan.

Markaasaan wax dareemey. Dardaarankii hore ee Mudne Dillaalweyne Faarax dabbaqaadiisa bilaabey- – - – - – - – - -.

Waxaa la yidhi: Waayeel korkii waa wada indho.

Hurdoweyne Saacidow, waxaad garanweydey, waa siyaasad inagu wada cusub Soomaali badankeeduna ku wareersantahay. Waanuse wada aragnaayoo, waa mashruuc Dukaameysi oo kuli isku xidhan, kalidaa mooyee. Waa kooxo kudladiba kudlad u kireysantahay.

Waxyaabaha ku seegay inaad wax ku qaadato, waxaa ka mida: Kolkuu Dhabarweyne Ciilmooge ka dhiidhiyey boobkii caddaa iyo ka dukaameysigii caanka noqdey ee Garoonka Aden Cadde. Waa kii beesha caalamka qoraal qarsoodiya ugu wada qeexay bililiqadii lagu hayey hantidii qaranka.

Inuu kiraysanyahay waa kii ka baqay Dillaalweyne.

Waa kii maalmo yar dabadeed dafirey waajibkiisii iyo xilkuu u hayey qaranka. Horaa loo yidhi wax dhabarweyni dhug ma leh. Wuxuu garanwaayey, qolyaha ay wax wada dillaalaan ee beesha caalamku, inay dhinaca kalena Dam-jadiid danaha Dalkan Soomaaliya ka wa dukaameystaan.

Dantii guud iyo damiirkiisiiba, wuxuu si fudud ugu doorsaday, xoogey doolar ah oo Dam-Jadiid u diyaarisey. Waa arimahan iyo kuwo kale oo badan kuwaad wax ku qaadan kareysay.

Waxaa la yidhi: Labadii xaqdarro ku heshiisaa xaqay ku collowdaa.

Waxaan idiin sheegayaa, Hurdoweyne Saacid iyo Nacweyne Xasan Khilaafkoodu manta wuxuu salka ku hayaa, arrimo farabadan oo murugsan oo labadoodan aynu aragno ka shisheeya.

Waxeynu ka soo qaadaneynaa oo kaliya  xaqdarro iyo khalad ugub ah oy ku heshiiyeen. Waa mid labadooda & baarlamaankii shacabka matalayey ay kuligood intey ka gaabiyeen waajibaadkoodii Dastuuriga ahaa ay wax ka qabanwaayeen oo hadda gilgilay Xilalkey Ummadda u hayeen iyo himiladii Shacabka Soomaaliyeed ku naaloonayey.  Waa heshiis Soomaali eeday, dib u dhac weynna u keenay, hannaankii Dowladnimo ee guud ahaan wadanka. Waa heshiis uu Hurdoweyne isugu dhiibey Nacweyne.

Waxaa la yidhi: Ragga ballan baa xidha, Dumarkana meher baa xidha.

Hadduu Saacid markii horeba Xilkiisii (iyadoo shacabka Soomaaliyeed uu ka sugayey, inuu u dhiso, Dowlad (Task Force) gurmad ah oo Dadka & Dalka ka saarta dhibaatadii ragaadisey mudada dheer, una horseedda, Dib u heshiisiin dhab ah, Cad-caddaan Dowladnimo, Nabadgalyo baahsan & Horumar la taaban karo oo dhan kastaba ah) iyo Xiniinyihiisiiba isugu daray Xasan, isagoon cidina qasbin oo raaligiisa ah, xeradana sidaa mudaba isaga dhex hurdey, waxba yaanuu haatan naf la caariga Xasan xag-xaganin.

Haddaad manta baraarugtey, Ballantii (xaaraanta ahayd) ku xidhi weydey, adigaa cirka roob ku og. Towbadaba xili baa jira aan la iska aqbali doonin.

Gunaanadka Qoraalkeygan:

Hurdoweyne Saacid waxaan leeyahay:

Sacidow, danbi naftaada ayaad ka gashey markaad ogolaatey in aad iska hurudo oo wax lagu faro mooyee aanad wax kale ku talaabsan. Markaad aamintey inaad hurdo iyo wax qabad  la’aan aad ku bad-baadi karto, cidina xilka kaa qaadi doonin, haddaad amarka Nacweyne adeecdo.

Waxaad garanweydey, maah-maahdii reer Xamarka ee ahayd: Dariskaaga oo dagaalkaaga raba, Dooradaada iga cesho ayuu ku yiraa.

Danbina Shacabka Soomaaliyeed baad ka gashey oo xilkey kugu aamineen eed ugu dhaaratey ayaad ka seexatey. Waxaad Nacweyne kula heshiisey inaad tiisa ku shaqayn doontid adigoo tuuraya tii qaranka eed u dhaaratey. Waxaad ka gaabisey howshey Soomaliweyn kaa sugeysey oo taabaneysa hurumarka dhan kastaba.

Wax kaleba daayoo waxaa ku sababsaday isku duubnidii Jiffada aad ka soo jeedo. Hadduu Nacweyne Xasan ku yidhi iskasii soco, waa sidey Soomaali badankeed saadaalineysey. Waa saamigaaga saxa ah ood adigu sababteeda leedahay ee ninyahow iska saxeex.

Shacabka Soomaaliyeed kama maarmaan waqti kale oo kaga luma isqab-qabsi oo horaa Sanad aad sabab si dadban ugu tahay uga lumay ee ku saacid in Dowlad kale oy ku nasiibsadaan loogu soo dhiso sida ugu deg-dega badan.

Garta waxaa ugu xun:

1.     Ha lagaa gardaraado

2.     Garab la’anna ha kaa hesho

3.     Hana laguu graabi waayo

Danbiweyne Jawaari waxaan leeyahay

Dalka & Dadkaba waxaad ka galeysaa danbi fool xun. Hadaad ka dukaameysato Dastuurkii iyo sharcigii lagugu aaminey eed u dhaaratey. Hadaad gar iyo gardaroba aad is hortaagto wixii lid ku ah Kooxdan Dam-Jadiid.

Waxaan kugula talinayaa oon ku xusuusinayaa iney sharaftaada, iyo ta Dadkaaguba ku jirto inaad kirada ku koobto Sanadkii tagey ood usoo noqoto waxaad u dhaaratay iyo fulunta Dastuurka Dalka ee saxa ah.

Nacweyne & Dam-jadiid waxaan leeyahay

Waxaa la yidhi: Geeso biciid waa barbarro

Beelaha Soomaaliyeed ee Walaalaha ah, ee markii u horreysey waqti dheer dabadeed, neecaw yar oo nabadeed nuugaya, ha ka kala tuurina. Soomaalina ma wada kireysan kartaan. Beesha caalamkana ma wada khaldi kartaan, ogaadana in la idin ogaadey.

Shabeelooyinka sharka aad ka waddaan , shacabka aad shacab kale ku xoogeyneysaan ka joojiya . ku cibra qaata wixii ina soo marey iyo in Balaayadii ina soo martay khasaareheedii loo wada simanyahay.
Waxaan idiinka digayaa inaad dhowrtaan miisaanka awood qaybsiga beelaha Soomaaliyeed. Waxaan idiinka digayaa inaad Jagada Wasiirka koowaad meel kale ula kacdaan.

Waxaa iga talo ah in wasiirka koowaad uu ka yimaado isla Jiffadii hoose ee Cabdi Faarax Saacid oo aan meel kale loola cararin. Si looga hortago khilaaf hor leh waa in Jiffadaa fursad loo siiyaa in ay dhameystiraan xiliga hadhsan, mar hadii haykalka hadda jira miisaanka wax qaybsiga Beelaha uu sidaa ku dhisanyahay.

Shacabka Soomaaliyeed waxaan leeyahay:

Ninka tiisa daryeela ayaa tu kalena ku dara.

Soomaalay sideynu ahayn sannadkii tagey, saddex kale aynu ku sii jirno, ma danbaa inoogu jirta? Jawaabtu waa maya. Hadeynuse Saacid difaacno, ogaada waxeynu difaaceynaa waa dantiisa gaarka ah iyo fursad aynu u siino inuu saddex sanadood oo kale iska seexdo oo uu ku sii hafto badda Dam-Jadiid inaguna sidaa ku weyno danaheenii guud.

Waxaan ilaahay ka rajeynayaa in uu Xasan sheikh markan ku beego Mudane noqda Sii-sii gii Soomaaliya oo Dadka & Daka ka bad baadiya kooxdan la inagu bur-burinayo- – - – - – -.

Mahadsanidin;

Ahmed A. Ali ahmedqadhabo@gmail.com

Guddoomiye ku-xigeenka 2aad ee golaha  wakiilada Somaliland  Cali Xaaji Yuusuf  ayaa ugu mar-marsooday  isku shaadhayn uu shir guddoonka wakiiladu  ku sameeyey  guddi hoosaadyada  golaha  kaasi oo isaga iyo guddoomiye-xigeenka 1aaad  Baashe  Maxamed Faarax ay qoraal kaga soo horjeesteen  isku shaadhayntaasi ka dib todobaadyo ay ogolaayeen.

Labadan  guddoomiye ku xigeen oo maanta qoraal ka soo saaray  xarunta  wakiilada ayaa  Cali  X.Yuusuf  uu sheegay in uu dib uga noqday go’aankaasi uu la ogaa guddoomiyaha golaha Cabdiraxmaan Cirro waxaanu ku dooday in uu yahay qalad ka dhacay “Aniga iyo  Guddoomiye Cirro waanu  isla ogayn  isku shaandhaynta balse  dee bani’aadam ayeynu nahay oo  waynu qaldami karnaa waxaanu arrinkani khilaafsan yahay  xeerhoosaadyada  golaha ” ayuu yidhi Cali Maxamed Yuusuf .

Geesta kale isku shaandhayntan  lagu sameeyey guddi hoosaadyada  golaha ayaa waxay  wiiq-day awoodii uu  xisbiga Kulmiye ku lahaa  golaha wakiilada  iyada oo xisbiga mucaaridka ah ee WADDANI kaga adkaaday laba  guddoomiye guddi hoosaad ee xisbiga  Kulmiye iyo  xukuumaddu u arkeen jagooyin muhiim ah  oo ay golaha dhexdiisa  ku waayeen  waxaana ka mid ah  guddoomiyaha  guddida joogtada ah ee golaha  oo uu ahaa  Xildhibaan  Maxamed Barkhad Miigane oo ka tirsan  xisbiga Kulmiye  halkaasi oo lagu bedelay  Xildhibaan  Ibraahim Mahdi Buubaa oo ka mid ah  xisbiga Waddani iyo jagada guddoomiyaha guddida arrimaha gudaha amniga iyo difaac ee golaha oo uu hore u ahaa  xildhibaan Siciid Cilmi Rooble oo ka tirsan xisbiga talada haye ee Kumiye waxaana lagu bedelay  Ibraahim Jaamac Rayte  oo ka tirsan xisbiga mucaaridka ah ee Waddani.

Waxaana wararka laga helayo madaxtooyadu ay sheegayaan in labada  guddoomiye ku-xigeen   habeenimadii  xalay looga yeedhay madaxtooyada  isla markaana la soo faray in olole u galaan awaamir ay ku daadafaynayaan isku shaandhaynta uu Gudoomiyaha Goluhu  ku sameeyey guddi hoosaad yada golaha

Kulanka Wasiirka Madaxtooyada Somaliland Xirsi Xaaji Cali Xasan la yeeshay qaar ka mid ah aqoonyahanada iyo waxgaradka reer Awdal ee ku nool magaalada London iyo nawaaxigeeda ayaa ahaa mid isugu jirey garnaqsi, hoga tusaaleyn iyo toosin ku aadan dowladda uu haatan hoggaamiyo Axmed Siilaanyo.

Barasho kooban iyo mahadcelin kadib waxaa ugu horreyn kulanka ka hadley Prof. Abdirahman Abdillaahi Jimcaale oo yidhi “Ugaaskii Gadabuursi waa xaadir midnimadayaduna maanta waa xoog, cid walbe way jiidheysaa, midnimadaas haddii lagu jiheeyo wannaajinta dowladda wax kaste way hagaagayaan haddii dhinaca kale lala marana awoodeeda ayaa rukun kaste fujineysa haddaba waxa aan Wasiirka amma gacanyaraha maddaxweynaha farayaa waar inta aan midnimadaasi idin jiidhin waxa ay saluugsan tahay hoos u eega oo si fiican u fuliya arrimaha ay dowlad ahaan idinka tabaneyso”.

Waxa kale oo uu intaas ku darey “Waa ayaan daro nin Wasiir ah oo wasaaradiisu afar waaxood tahay oo waliba afartaas waaxood shaqaalaha ka shaqeeya ay beel kaliya ka soo wada jeedaan, bal u fiirso Garaad wuxuu yidhi 146 agaamise waaxood ayey reer Awdal ku leeyihiin 4 agaamise oo kaliya, Wasiir arrintaas wax loo dul qaadan karo maaha sababta oo ah saami qeybsiga dhinaca golaha Wasiirada waxaa ka qiimo badan oo ka muhiimsan shaqaalaha dowladda iyo ciidamadda, berigii hore ee shirkii Borama waxa lagu shaqeyn jirey duco, xaalada maanta joogta maaha sidii berigii hore oo kale waayo Somaliland maanta way dhisan tahay, dhaqaale ayey yeellatey markaa waxaan ku talinayaa waar shaqaalaha dowladda ha laga wadda muuqdo”.

Sidoo kale waxa Prof. Jimcaale hadalkiisa ku darey “Anigu waxaan ka mid ahaa aqoonyahanadii ka shaqeynayey shirkii Borama ee 1993kii aqoonyahanadii berigaas naga soo horjeeday immika marka aan kaftameyno waxa ay nagu yidhaahdaan waar dowladdii Siyaad Barre ayaa tan aad dhisteen dhaantey waayo dowladdaas xisaabiye oo dhan anaga ayuu ahaa (reer Awdal) markaa Wasiir waxaad ku dadaashaan in aad dheelitirtaan shaqaalaha dowladda oo sida muraayada ha looga wadda muuqdo wasaaradaha Somaliland”.

Xaaji Nuur Xuseen Fariid oo hadalka qaatey ayaa yidhi “Marka hore waxaan kuugu hamalyeynayaa imtixaanka Jaamacadda ee guul kuugu soo dhammaadey marka xiga waar horta na saamax sababta oo ah ninka albaabka dowladda naga xidhey waa Xirsi baan odhan jirney laakiin nin ka duwan ayaa maanta kuu aragnaa, mida kale Wasiir waxa aad xog ogaal u tahay dhibaatooyinka ka jira gudaha dalka ee tiradda ka batey gaar ahaan kuwa ka soo yeedhaya Beelaha darifyada waxaan haddaba u baahanahay in dhibaatada jirta la xaliyo oo lagu dhammeeyo isku duubni iyo wadda jir, Somaliland maanta samada oo kaliya ayaa u furan sidaas darteed waxaan ku talineynaa waar waxaas yar ee ummadda dhex yaalla maanta in si wannaag ku jiro oo cadaaladda waafaqsan shacabka Somaliland loogu sooro”.

Bashiir Maxamuud Yuusuf oo isna hadalka ka dabba qaatey ayaa yidhi “Wasiir wixii uurka ku jira ayaa afka laga sheegaa sidaas darteed reer Awdal ahaan Somaliland wax weyn baa naga galey waxaanan mar walbe maamulka hoggaanka u haya uga fadhinaa abaal celin qurux badan”. Mar uu Bashiir ka hadlayey dhacdadii jidka Dilla waxa uu yidhi “Dhacdadii ka dhacdey jidka u dhexeeya Borama iyo Hargeysa oo ahayd mid aad u fool xun waxaa la idinka sugayaa in aad wax ka qabataan sababta oo ah waxaan maqalnaa dad baa la qabtey illaa maanta ma hayno qof Maxkamad la soo taagey, Wasiir waxaa la joogaa wakhti samirkii ka dhammaadey agoontii ay birimageydadu ka tageen, mashaqadaas ha la soo afmeero oo caddaadalu ha shaqeyso ayaan leenahay”. Waxaa kale oo Bashiir intaas ku darey “Wasiir arrimahaas aan ka dhawaajiyey haddaan wax laga qaban dhallinyarada aan aqoonyahanka u nahay kuma qanci karaan Somaliland waa meel la wadda leeyahay oo cadaalad ka jirto”.

Odey Cabdi Weyne oo hadalka lagu soo dhaweeyay ayaa ka dhawaajiyey xaalada cakiran ee ka taagan gobolka Salal “Somalidu waxa ay ku maah maahdaa xabad inta amaankeedu xidhan yahay ayey nabadi jirtaa, eraygaas waxaan uga goleeyahay Wasiir waxaan filayaa ka dowlad ahaan in aan waxba idinku seeganeyn arrimaha ka socda degaanada hoos yimaada gobolka Salal waayo waa arrimo ina wadda khuseeya oo u baahan in wax laga qabto sidaas darteed waxaan idinku boorinayaa in dadkaas walaalaha ee is dhaley ee dhibaatadu dhex taal si wannaagsan loo dhex galo oo balaayada halkaas ka soo socota biyo qabow lagu shubo”.

Xildhibaan Cali Gabiley oo aad ugu dheeraadey waxqabadka Xukuumadda Axmed Siilaanyo iyo horumarka ka socda gudaha Somaliland ayaa hadalkiisa ku soo gunnaanadey “Wasiir ragga halkan fadhiya waa ragga naga dambeeya ee aan wax ka qaadano, iyagaa na xukuma markaa waa in aad tilmaamtooda tixgeliso oo tallo soo jeedintooda ka garowdo”.

Gabogabadii kulanka waxaa lagu soo dhaweeyay Wasiirka Madaxtooyada Somaliland Xirsi Xaaji Cali Xasan waxaana hadaladiisii ka mid ahaa “Horta qalad baa dhacey ee yaan qalad lagu sixin, arrinta ka dhacdey jidka Dilla waxa ay ahayd arrin fool xun oo dhacdey wakhtigii ay Xukuumadii UDUB talada dalka haysey, muddadii Kulmiye talada gacanta ku hayeyna waxaa dhacdey arrintii kale ee Seemaal, maddaxweynaha iyo xukuumadiisu labbadaas arrimoodba si fiican ayey uga hawl galeen waxaana tallo lagu soo ururiyey labbo qoddob oo kala ah in aan wax dambe dhicin iyo in wixii khuseeya dhinaca cadaaladda iyo Maxkamadaha loo daayo garsoorka dalka”.

Mar uu Wariisku ka hadlayey arrinta la xidhiidha saluuga ka muuqda saamiga shaqaalaha dowladda waxa uu yidhi “Somaliland wax badan ayaa ka khaldan waxaas maaha mid aan anagu sammeyney waa mashaakilo naga horreeyay oo Xukuumadihii hore ku lug lahaayeen unkidooda, anaguna wali wax kamaanu qaban waxaase diyaar u nahay in hawshaas wax laga qabto waayo waxaan rabnaa Somaliland oo qurux badan oo maamulka jira iyo shaqaalaha dowladaba Beelaha Somaliland oo dhan ku qanacsan yihiin”.

Sidoo kale mar uu Wasiirku ka hadlayey kulanka uu la yeeshay waxgaradka reer Awdal ee qurba jooga ah waxa uu yidhi “Waan ku faraxsanahay kulankeena maanta waannan soo dhaweynayaa tallooyinka aad soo jeediseen amma aad soo bandhigteen waxaanse idinku dardaarayaa in aad si wannaagsan noogala qeyb qaadataan dhismaha wadadda u dhaxeysa Ceerigaabo iyo Burco”.

Si kastaba ha ahaatee kulanka oo ahaa mid salka ku hayey kaftan iyo dood adag oo dhex martey labbada dhinac isla markaana ay ka hadleen aqoonyahano kale oo badan ayaa gunnaanadkii lagu soo afmeeray waraaq laga soo qaadey Madxafka weyn ee magaalada London taas oo ahayd mid ay ka muuqatey khariidadii Somaliland ee 1960kii, aqoonyahanada waraaqda goobta keenay waxa ay yidhaahdeen waa in la tixgeliyo xuduudihii 1960kii ee Ingiriisku xadeeyay si Beelaha walaalaha ah ee Simaliland wadda dega aan beelna beel kale ku xadgudbin dhulka ay xaq u leedahay ee Eebbe weyne ku abuurey”.

Abdirisaq Mohamed Barkhad Senior Camuudnews Editor E-mail; rasiiqi07@hotmail.com

OGAYSIIS             OGAYSIIS                        OGAYSIIS 
Waxa la Ogaysiinayaa dhamaan qurbajoogta kaso jeeda Gobolada  AWDAL, SALAL, GABILEY . e dagan Wadanka Swedan in la qaban doono Shirwaynihii labaad ee Jaaliyada.   07.Dec 2013   Hadii  Ilaaha Awoodalihi Ogalaado .
Shirkaasi wuxu ka dhici doona magaalo Madaxda  labaad ee wadanka Sweden Gothenburg..
Waxana martigalin doona ururwaynaha Saacid Forering., Kulankaasi oo Lagaga tashan doono  hirgalinta Lughaya Port. iyo horumarinta   Iyo isku xidhka Jaaliyada ..
Waxa kale oo ayagana si sharafle loogu martiqaadaya Jaaliyadaha kaso jeeda gobolada kor ku xusan e dagan wadamada  Scandanevianka, iyo cidkasta oo jecel hurumarka iyo wax wadaqabsiga. Waxakale oo aan rajaynaynaa in ay inagala soo qayb galaan marti sharaf   kale oo martabo iyo maamuus sare kule bulshadeena. oo inooga iman doona Dacalada dunida .
Muwadin kasta oo ka soo jeeda Gobaladasi  muhiim buu noo yahay ka soo qaybgalkiisu . Mahadsanid
                                            Adresska
                                       2013/12/07 SABTI
                                       SAACADA ;11:00
ADRESS; Gårdsten Centrum
muskotgatan 3
                                     424 41 Angered

Waxii faahfaahin intaas dheer fadlan kala xidhiidh telefonada hoos ku qoran

1-cawaale Ahmed Kaahin   0046700495850
2- Bashir Abdilahi  0046737522551
3 -Anisa Ellabe  0046736434902

Hamigii Cali Warancade iyo Taladii uuna waydiiyay ma Wasiir buu ku soo ururay?Caliyow Siilanyo iskuma hubtide yuu Ummada ku seejin!.

Dardaarankii aanu ku siinay maalintii xilka aad tirsanaysay oo sabti ah jimcihii ka horeeyay waxaad ka dhigtay hal bacaad lagu lisay hadaan dib kuu xasuusiyo waxa uu ahaa xukuumada siilanyo ee aad maanta ku biirtay waxay u badan yihiin qaalimo layliya oo aan siyaasada u bislaan adiguna waxaad tahay awr raray ah oo biyo madaadshe ah oo layligaas soo dhex galay waxaa lagaga baahan yahay inaad odayga siilanyo ee kaa maarmi waayay ee ku xushay inaad u noqoto Musdanbeed uu la tashado oo marka xaalku ku xumaado waydiiyo sida wax loo maareeyo waayo odaygu mucaaridada ayuu la qabsaday ee muxaafidnimada weli lama jaan qaadin waxaanay kaga dhegtey hebel bedel oo mid kale keen taasina xal uma noqoto maamul xumo! adiguna waxaad tahay intii jamhuuriyadu dhaqaaqday nin soo shaqeeyay oo xafiiska wax badan joogay oo ka kasbaday waayo aragnimo badan,

Hadaba adigu hadaad maanta talo na way diisay dalka u shaqee inay CV gaaga kor u qaado mooyee waxba kuu dhimi mayso shaqadan laguu magacaabay laakiin waa inaad isku wadaa mucaaridka aad maanta kasoo dhex baxday iyo muxaafidka aad ku biirtay oo aad ahaato silsiladii labadaas isu jiidaysay oo aad heshaa dawada labaduba wadaagi karaan! nasiib daro adigii aanu is lahayn dalka daawo haw noqdo ayaa daawo u baahday waxa ku haysata murtidii Abwaan Xasan Sheekh Muumin ee ahayd ( hadii daawo bukooto maxaa lagu dabiibaa!),

waxaanu islahayn waa nin hami sare leh ee inta uu dalka iyo dadka u shaqeeyo ayuu kursiga dalka u sareeya raadsanayaa sow Caliyow waanu kugu khasaaree hamigaagu wasiir buu ahaa!. sow Caliyow talo siyaasdeed guul wadayn baad ka taqaanay! waxa la yidhi hal kasta shilalka ay isdhigto ayaa lagu qalaa! halkaanu kula rabnay iyo halkaad isdhigtay kala fogaa! miyaanad ku cimro qaadan ragii kula midka ahaa ee siilanyo wax kasta u seegay ee uu shalay soo eryay ee Dr.Gaboose lahaa, ee maxamed xaashi lahaa ,ee boobe yuusuf ducaale lahaa, ee maxamed nuur caraale (duur) lahaa ma cid buu ka tegay Odaygu sowtuu dalka oodhan wada maray!,

Cali maantana waxaan leeyahay weli rajo siyaasdeed ayaad leedahay tuhunkii umadu kaa qabtayna muu dhamaan kursigan aad ku fadhidaana laguuma dooran ee nin ayaa kuu magacaabay beri ka maalin ayuu kaa eryi karaa sidii ragii kaaga horeeyay waxa raasamaal kuu ah ee aad ku soo noqonaysaana waa ragan maanta aad warbaahinta uga hanjebeysid in aad xaalada dalka dejiso mooyee ma aha inaad rag dalka iyo dadka kaaga lexejeclo badan oo hore naftooda ugu soo huray ku tilmaanto in ay qaswadayaal yihiin oo dalka mashruuc ku soo qaateen, markaad adigu xamar isbarmuutada ku cabaysay iyagu rasaasta ayay ku dhamayeen qaaxo oo injirtu ku gashay! waxaase idiin kala hiiliyay nasiibka! waxaanad ka faa,iiday cafiskii qaran ee loo sameeyay ragii faqash ku hadhka ahaa ee aad ka midka ahayd!,

waxaan ku soo koobayaa Caliyow Siilanyo iskuma hubtide yaanu umada ku seejin!

A.A.Nur

xukunka siilaanyo markii uu ku fashilmay hugaaminta wadanka hablaha kadhigaaya xaabadii naarta oo markii uu dhaliilihii shacabka iska difaaci kariwaayey safka hore ee dagaal siyaasadeedka haweenkii soo tuba

Dhibaatada qorshe xumada ah ee dalka ku habsatay waxay tahay in qabiilooyinkii tartan la geliyey oo wadankii isku mar laga bilaabay 9 wado oo mid waliba qabyaalad salka ku hayso. Waxaana xaqiiqa ah inaanu qabiilna keligii aanu awood u lahayn inuu wado samaysto.Waxa iyana xaqiiqo ah in dadku aanu lacag ku bixineynin wado qabyaaladi hoosta kaga lifaaqan tahay.

Waa fududahay in siyaasiyiinta kursi doonka ama dhaqaale doonka ahi ay meelo badan dhagxaan dhigaan ama si dhib yar u yidhaahdaan waxaan dhisayaa mashaariic waaweyn oo laga yaabo inaanu fikradba ka haysan culayska dhaqaale ee mashruucaasi leeyahay iyo waqtiga lagu fulin karayaba.

Beryahan danbe waxaynu marar badan maqalnay wasiir ama masuul sare oo leh wado heblaayo ayaa la dhisayaaye lacag halasoo ururiyo ama halaga qeyb qaato. Hadaba markaynu tusaale usoo qaadano wadada ceerigaabo oo dhererkeedu ku dhow yahay 350km waxay u baahan tahay dhaqaale ku dhow 60 ilaa 70 Million$ marka la rabo in laga dhigo wado laami standard ah. Markaa suuragal maaha wadada dhaqaalaha intaa leeg u baahan in lagu dhisi karayo lacag yar oo laga soo ururiyey 100 qof oo xaflad laysugu keenay ama caruurta iskuulada dhigata. Tusaale waxa kuugu filan kulankii dhowaan 16/11/2013 lagu qabtay London ee qaadhaanka loogu ururinayay wadada Ceerigaabo, lacagtii meeshaa lagu ururiyey waxay dhaafi weydey 10 kun oo Dollar.

Dhanka waqtiga markaynu eegno waddo dhererkeedu yahay 350km oo laami ah waxay u baahan tahay muddo aan ka yarayn 10 sano marka qalabkii iyo alaabtii dhismuhuba aanay maalin qudha kala go’in. Markaa suuragal maaha in waddo u baahan in lagu dhiso ugu yaraan 10 sano uu nin siyaasi ah oo laga yaabo sanad ama laba sano oo danbaba inaanu meesha sii joogin uu yidhaahdo wadada ceerigaabo ayaan dhisayaa.

Guntii iyo gebabebadii warkan ku saabsan dhismaha wadooyinka ee dadkii lagu dawakhiyey waa riyo aan run ahayn iyo laab la kac aan lugo ku taagnayn.

Dr.Ali Rooble roobaale@gmail.com Oslo-Norwa

Siiraanyo ayaa kaga quruxbadan, inuu la garnaqsado Luul Xasan, halkuu Maxamuud Barre Garaad uga soo dirayay. Isna caawa Dabbaaldeg ka sameeyay Xaruuntii uu xoogga iyo sharci darrada kaga qaaday Marwo Luul Xasan.

Haddaad dhagaysato warbixintii maxamuud Garaad ka sii daayay idaacadda qaranka, waxaad arkaysay inaanu ahayn ruux aad aamini karto hadalkiisa, kaas oo iska daba noqnoqonaayay.Intii uu warka waday marna kama ay maqnayn war dumar sheegeen. Waxuu wax kasta caddayn uga dhigayay, heblaayo, iyo gabadh ayaa sheegtay. Waxuu ka dhigay dembiga lagu xidhay, luul ayaa carruur middiyo usoo dhiibtay. Maxaa keenay midi, waxaaba ciidanku siteen qori, iyo rasaas, iyo baynaad,  iyo hub waawayn.

Markale waxuu yidhi waxaa lagu xidhay amar diiddo. Ma waxaynu joognaa xilligii gaanni dadka ku toogan jiray waxuu sameeyay amar diiddo. Markale waxuu yidhi waxay lunsatay lacagtii qaranka, oo lagu soo xidhay. Miyaanu ahayn ruux isdhagaysanaya, markuu intaas oo hadala iswada daba dhigayo. Mise miyaanu islahayn dad waaweyn ayaa ku dhagaysanaya. Waxaad moodaysay, inuu la hadlaayo dad aan garaad lahayn sidiisa oo kale.

Saa waxaas oo hadala oo aan mid midka kale la jaada la arkaynin ayaabu iska daba yidhi, oo weliba goob qudha ka wada sheegay. Taasi waxay caddaynaysaa inaanu qof xishoonaya ahayn, qof wax isula hadhaya ahayn, iyo weliba inuu yahay qof warka intaa guryo dhexdood looga soo dhiibay, aanu ahayn wax qof caafimaad qabaa ku hadlo.

Waxuu sheegay inuu colaadda ka bilaabay maalintii wasaaradda loo magacaabay, intaanu xafiiskiisa tirsan, oo qalabka uu la wareegayo ka wardoonin, inuu ugu harrayntii abbaaray xaruntii Luul ay ku haysay carruurta yaryar ku haysay. Waxaad arkaysaa shaqada iyo xilka loo magacaabay inuu ku salaysnaa inuu dagaalka ka bilaabmay guriga madaxweynaha, iyo xaaskiisu ay la galayaan marwo luul, uu qayb libaax ka qaato.

Wuu caddeeyay in 15o carruur ah xarunta lagu daryeelo. Halka aanay 30 carrura ka badani ku jirin xarunta dhallinta kacaanka la odhan jiray, ee xukuumaddu maamusho. Waxuu sheegay in laba macallin oo xukuumaddu lacagta siiso ay ka hawl galaan xarunta 150 carruur ahi wax ku barato, oo weliba halkii uu eedda isa saari lahaa, sheegay inaanay luul carruurta wax barin oo macallimiin kufilan uqaban. Waxuu sheegay Madaxweyne siiraanyo 10 (toban nin), inuu Luul u diray, si ay furaha uga soo qaadaan. Siiraanyo wuu dafiray, inuu wax shaqo ah ku leeyahay, koodeese been sheegaya. Siiraanyo iyo ninkan Maxamuud Barre waxay u muuqdaan inaanay ka madhnayn colaadda ka dhex abuurantay, madaxtooyada, iyo xafiiskeeda samafalka, iyo dagaallada la magacbaxay  SHAQAAQO HAWEEN.

Waxaa foolxumo weyn ah in uu garanwaayo macnaha wasaaradda SHAQADA. Halkii shaqo abuur looga fadhiyay, xataa muu tacsiyadayn carruurihii tahriibta ku geeriyooday. Waxaa loo igmaday wax aanu waxba ka garanaynin. Farxaddii ka muuqatay maalintii loo magacaabay wasiirnimada, rag baa ku yidhi waar maxaa ku geeyay adiga oo nin oday ah wasaaraddaasi, waa wasaarad haweenku iska leeyihiine, aqoondarro awgeed waxuu ku jawaabay shaqada dumarkana waa la qabanayaa, ta raggana waa la qabanayaa.

Maxuu haddaba intii soo kordhiyay. Wax badan ayuu keenay oo aan shaqadii loo diray ahayn. Waxuu ka qaybgalaa xafladaha loo dhigayo qalinjabinta ardayda mashaariic waxbarasho ay siiyaan hay’adaha madaxa bannaan, mararka qaarna isagaaba isku sawira shahaadadaha. Oo dadka madasha jooga yidhaa, waa midhihii ay keentay xukuumadda Siiraanyo. Iyo waxkale oo badan oo qof aqoon ama garaad lihii ka xishoodo.

Shalay waxuu colaaddii lagu muday awgeed, iyo dagaalka nacasnimada ah ee aan dhammaanayn ee uu sida ficilxumada ah uga wado shaqadiisa dhexdeeda, Xaruntii Xoogga uu kaga boobay Marwo LUUL XASAN, inuu xafladda maalinta carruurta ku qabtay, oo uu weliba ku casuumay intii haween ee ay Luul isku durqumeen xaruntii ay maamulaysay. Waxuu si foolxumo ah ugu faanayay, inuu carruurtii daryeelay. Halka xaruntii dhallinta kacaanka la odhan jiray, aanay dabba ka shidin, oo aan xataa laga ogayn inay tahay maalintii carruurta. Waxuu carruurtaa usoo iibiyay shaadhadh, kuwiise xarunta kacaanka ku jiray qo’ii sariirta saarnaa xataa lagama beddelin.

Waxaa malaha habboon ninkan maxamuud barre ma oga waxuu ku jiro eh, inloo sheego oo lala taliyo, ceeb intaa ka weyn oo u hadhay ma jirto eh. Haddii kale ha iska walaaqdo, maalinta Siiraanyo soo eryose yuu ina soo marin, oo kusoo noqon maqaammadii uu ka kibray, ee asxaabtiisii nasoo booqo ugu taagweyday.

Ninka aan xishoon dhagaxa ayaa ka xishooda inuu salaamo.

Eng. Youssuf Ahmed

jicsin@hotmail.com

London   U.  K.

Boobkii Xukuumadda Iyo Burburkii Derbi Jiifka: Aargoosi Siyaasadeed ee Luul Xasan Mataan Qalinkii: Jamaal Cali Xuseen

Waxaanu cod togan ugu sheegaynaa xukuumadda Somaliland in ay ka waantowdo sida badheedhka ah ee ay sharciga u jebinayso

Waxay ahayd xilli ku dhow salaaddii subaxnimo ka dib, lix gaadhi oo gaashaaman oo ay saaran yihiin cutubyo ka tirsan Ciidanka Qaranka ee Somaliland ayaa waxay si lama filaan ah u tageen xarunta Derbi Jiifka ee magaaladda Hargeysa si ay u fuliyaan amarkii sida tooska ahaa uga soo baxay madaxtooyadda ee ahayd inay xoog iyo sifo aan sharciga waafaqsaneyn ay ku qabtaan xaruntaasi.

Shacabka Somaliland waxay daymo fog ku eeggayeen talaabooyinkii Xukuumadda Kulmiye ee si sharci daro ah ugu xidhay Marwo Luul Xasan Mataan intaan xaruntan la soo weerarin. Luul Xasan Mataan oo ahayd madaxa xaruntan waxay haysay 175 caruura oo ay 29 hablo ahaayeen, halka 146 ay ahaayeen inamo. Xaruntan waxaa lagu dhisay qaadhaan laga soo ururiyey ganacsadayaal iyo muwaadiniin reer Somaliland ah oo ka damqaday xaaladda caruurta derbi jiifku ku sugan yihiin.

Xaruntani may gelin hanti dawladeed waxaana aad loola yaabay sababta ay xukuumaddii Somaliland ay xarun aanay shuqul ku lahayn oo ay caruur yar oo Derbi Jiif ah ugu weerarayso arroornimo hore oo uga nixinayso. Waxa la sheegay in Islaamihii caawiyayaasha ahaa ee xarunta ka shaqeeynaayey qaarkood dhaawac la gaadhsiiyey sida Xaalli Maxamed Jafaal iyo Siraad Yussuf. Caruurtiina qaarbaa derbiga ka booday oo la sheegay inay ilaa hadda maqan yihiin.

Dhowr ayaamood ka hor uun weerarkan, Luul Xasan Mataan iyaddoo arrimo u gaar ah u joogta xafiiska xeera ilaaliyaha ee magaaladda Hargeysa ayaa isla xafiiskii xeer ilaaliyaha lagu soo weeraray si loo qabto. Xeer ilaaliyihii ayaa waxa la yidhi ka codsaday ciidamaddii inay wakhti siiyaan si uu ugu sharciyeeyo xadhigeedda. Ciidamaddii Luul Xasan Mataan qabtay waxay si cad u sheegeen in ay amar madaxtooyadda ka haystaan oo ay kaxeeynayaan iyadoo sifo sharciyadeed loo marin oo maxkamaddu u ogolaan in la soo qabto. Waataa Somalilandtii uu xisbigii Kulmiye ku balan qaaddi jiray inay sharciga raacayaan. Dawlad sharcigii ay iyadu ku fadhiday ku tumunaysa side laga yeelli karaa?

Luul Xasan Mataan waxay imika abaabulaysaa xarun Derbi jiif ah oo ku taalla magaaladda Boorama halkaasoo ay imika ku hayso caruur 20 ah oo xaruntii Hargeysa ee ay xukuumaddu xoogga ku qabsatay ka soo baxsaday iyo caruur kale oo iyagu Boorama ku sugnaa. Xaruntaasi oo la dhagax dhigay imikana yabooh loo sameeynayo. Qofkii taageerayaa hor Ilaahay hawgu shubo xisaabta Dahabshiil Boorama account #1979, ama toos ula xidhiidh marwo Luul Xasan Mataan emailkeedda: luulamatan@hotmail.com.

Waxaanu cod togan ugu sheegaynaa xukuumadda Somaliland in ay ka waantowdo sida badheedhka ah ee ay sharciga u jebinayso, duudsiga xuquuqda muwaadiniinta Somaliland iyo iska indhosaabka waxyaalihii loo igmaday ee xilka iyo waajibaad gudashadeedu ku suntanaayeen. Sidaas awgeed, baannu muddarro u aragnaa in wax yar la koolkooliyo, iyadoo wixii waynaana dhabarka loo sii jeedinayo. Xukuumaddda Kulmiye waxa horyaalla ee gude iyo dibadba leh ayaa aad u badan una baahan in wax laga qabto oo wakhti iyo dedaalba la geliyo, halkii wax kale ama ?riyo iyo nifaaq? lagaga foognaan lahaa!

Allaa mahad leh!

Jamaal Cali Xuseen

Musharraxa Jagada Madaxweynennimo ee Xisbiga Caddaaladda iyo Daryeelka ee UCID

Magaalada Borama waxa ay ka mid tahay degmooyinkii hoos tagi jirey gobolka Waqooyi Galbeed balse markii uu Marxuum Maxamed Siyaad Barre 1984kii ku dhawaaqey amma bixiyey gobolka Awdal waxa ay degmada Borama noqotey degmo madax bannaan oo maamul ahaan ay hoos yimmaadaan saddexda degmo ee kala ah Saylac, Lughaya iyo Baki.

Haddaba intii ka dambeysay sannadkii 1984kii waxa magaalada Borama soo marey illaa sagaal Mayor oo kala ahaa.

1. Maxamed Xasan Maaful AUN 1984kii illaa 1991kii (Jibriir Yoonis/Reer Axamed).

2. Xuseen Cawaale Wabar 1992kii illaa 1996kii (Jibriir Yoonis/Reer Axamed).

3. Ciise Axmed Nuur 1996kii illaa 1999kii (Habar Cafaan/Muusafiin).

4. Ibraahim Magan Nuur AUN 1999 illaa 2000 (Jibriir Yoonis/Reer Axamed).

5. Maxamed Daheeye Ismaaciil 2000 illaa 2002 (Jibriir Yoonis/Reer Axamed).

6. Maxamed Muuse Bahdoon 2002 illaa 2003 (Habar Cafaan/Xeebjire).

7. Cabdiraxmaan Sheekh Cumar 2003 illaa 2007 (Makaahiil/Reer Nuur).

8. Cabdiraxmaan Shidde Bille 2007 illaa 2012 (Habar Cafaan/Muusafiin).

9. Saleebaan Xasan Xaddi 2012 illaa immika (Jibriir Yoonis/Reer Axamed).

*Intii u dhaxeysay sannadihii 1991kii illaa 1992kii oo lagu tilmaamo wakhtigii dalku ku jirey marxalada adag ee salka ku haysey ka soo kabashada dagaalkii sababta u ahaa burburka Soomaaliya waxa degmada Borama ka talinayey 21 Odey oo ahaa xulka haldoorkii hore ee reer Awdal.

La soco qeybaha kale…………….,

Fiiro gaara; Qormadda xigta waxaan ku soo qaadan doonnaa waxqabadkii kala duwanaa ee ay sammeeyeen guddoomiyayaashii soo marey maamulka degmada Borama.

Abdirisaq Mohamed Barkhad
Senior Camuudnews Editor
E-mail; rasiiqi07@hotmail.com

Marka hore waxan salaamayaa warbaahinta madaxa banaan gaar ahaan shabakada Harowo oo aan rajaynayo inay maqaalkeygan jawaabta ah baahin doonto maadaama ay tahay mareegta aan ka akhriyay maqaalka aan jawaabta ka bixinayo

Boorama ma 1984kii ay ay degmo noqotay? su’aashani waa qoraalkeyga gundhigiisa.

Waxan shabkada Harowo.com ka khriyay qoraal uu diyaariyay wiil la yiraahdo Cabdirisaaq maxamed barkhad . Qoraalkaa markii aan akhriyay waxan fahmi wayay ujedada uu wiilakani ka leeyahay.

cinwaanka maqaalkiisu wxuu ahaa wax ka baro maayeradii bORAMA soo maray iyo beelaha ay kasoo jeedaan!!. intaa markuu cinwaan uga dhigay bal cajiibka wuxu taariikhda degmada  Borama ka bialaabay 1984-kii. Islamarkii aan akhriyay waxan tixraac ku sameeyay wiilkan si aan ugaado heybtiisa.waxa iisoo baxday in qoraalkiisu salka ku hayo markii u horeysay ee adeerkii borama maayer looga dhigay oo ahayd 1984kii !!!!!!.

Hadaba waxa aan qoraalka wiilkan yar oo aan filayo marka aan wajigiisa eegay in uu taariikhda Borama dhalashadiisii ka bilaabay ku naqdiyayaa, waa halka uu taariikhda magaalada Boorama ka bilaabay iyo sida uu ugu sargooyay mayernimadii Alle ha unaxaristee adeerkii Maxmed Xasan maaful oo ku beegnayd 1984kii. waxbadan odhan maayo wiilka yare waxan odhan lahaa laab la kaca iyo xayeysiiska jufada hoose ee aad kasoo jeedo intaad iska dayso dib u fadhiiso oo ku noqo taariikhda maayerada Boorama soo maray iyo taariikhda magaalada bORAMA waa haddii aad doonayso in dadku ku dhageysto oo waxa aad qoraysaa macno sameeyaan.

Aan ku baro taariikhda Borama. Borama waxa dhidibada loo taagay 1920-kii. Waxa asteeyay Alle ha unaxaristee Cilmi Dheere oo wakhtigaa Ingriisku Ugaas ka dhigtay si uu isugu garaaco reer Ugaas oo uu ubaabiiyo boqortooyadii faca weynayd ee Gadabursiga. Boorama waxay ka mid noqotay lixdii Distric ama degmo ee ingiriisku aqoonsanaa.

waxad taariikhda Borama kasoo bilowday markii siyaad bare bixiyay gobolka awdal waxanse u malaynayaa inay iskaga kaa khasantay gobolnimada awdal iyo degmonimada boorama. Malaha waxad donaysay inaad ka shekeyso markii awdal gobol noqotay inta badhasaab ee soo martay, laakiin waxad ka sheekaysay inta maayer ee borama soo martay markii awdal gobol noqotay. maxaad saylac iyo lughaya iyo baki uga sheekaynwayday kuwaasaa qaarkood maayernimadoodu ka bilaabatay 1984-kiiye.

Waa run awdal waxay gobol noqotay 1984kii laakiin borama waxay ahayd degmo waligeedba jirtay oo ay soo mareen maayaro farobadan. Lixdii Distric ee ingiriiska labo ka mid ah ayaa gobolo loo dallacsiiyay, sadexdii Degmo ee kalana waxa la hoosgeeyay labadaa degmo ee gobolada loo dallacsiiyay.  Labadaa degmo ee gobolada loo dalacsiiyay waxay ahayeen Burco iyo Hargyesa. Burco waxa la hoosgeyay labadii bariga, Hargeysana waxa la hoosgeeyay labadii galbeedka.

Tarihda maayerada degmada Borama soo maray waxan u kala qaadaynaa labo, kuwii wakhtigii gumeysiga  soo maray iyo kuwa intii xornimada la qaatay soo maray. Intii gumeysiga kuwii soo marey magacdoodii ma hayo waxan ka sugayaa akhristayaasha qoraalkaygan daalacan doona haddii harowo ay iibaahiso, lakiin kuwa 1960-kii wixii ka dambeyay soo maray waxan ka garanayaa dhawr maayer oo ka horeeyay kuwa uu cabdirisaaqyare taariikhda degmanimada boorama innooga bilaabay.

Kuwaas waxa ka mid ah

1- 1960-kii, Cabdilaahi Jeermaan (J/Yoonis/Cismaan Guulo) Wuxu ahaa Maayerkii u horeeyay ee Boorama yeelato markii xornimada la qaatay

2- Bile Rafle.  Ogaadeen reer Cabdile

3-Xuseen Muuse Hodoon (Nuur Yoonis/Faarax nuur) xiligii uu qabtay sax uma hayo todobaatanaadkii qiyaastii

4- Sheekh Cabdilaahi Sh.Cali Jawhar.  Babahar Cabdalo/Xasan Weyd

Waa inta aan ka xasuusto hadii aan wax khaldanayna waan ka afeef dhiganayaa, waanad i toosin kartaan.

Maxud Cumar Momaar@yahoo.com

Sheeko gaaban; Wallee curaddo loo soo dhigey. By: Cabdirisaaq Camuudi.

Salaanta Islaamka iyo barakooyinka Eebbe korkiina ha ahaato. In badan ayaad iiga barateen amma igu aragteen qoraal dheer oo malaha akhrintiisa indhuhu idinku daali lahaayeen haddii aan marka horeba xiiseyneyn xikmada iyo xogta dhabta ah ee ku dhex xardhan. Balse qoraalkani kuwaas hore waa ka duwan yahay waayo? waa sheeko kooban oo qofkii fahmadiisu dheer tahay amma meel fog wax ka arka uu garan karo murtida iyo hoga tusaalaha ku hoos duugan, dhinac kale haddii aan hadalka u dhigo waxaa garan kara ruux aan dhalasho ka dhaxeyn xawayaanka la yidhaahdo Xuusho laakiin la dhiig baxa Shimbirka ku magac dheer Tuke.

Haa. Beri hore waxa la yidhi Islaan baa wiilkii caruurteeda u weynaa dhanka Eebbe u jiheystay oo waa geeriyooday, marka uu qof dhinto waa caado bani’aadamka oo dhan leeyahay’e waa u barooratey si ay ugu samirto dabadeed waxa soo martey Islaan kale waxaana ay weydiisay waxa helay ee ay la barooraneyso, kadib waxa ay u sheegtay in wiilkeedii curad uu dhintey maanta oo geeri lama filaan ah ku timid markaas ayey Islaantii kale ugu jawaabtey “Wallee curaddo loo soo dhigey, kaygiina shalay ayey kab ka luntey”. Bal adba.

Goorma ayaynu ka baxaynaa madaxwayne ra’iisal wasaarayaasha sida shaadhadhka u kala bedelanaaya!!